Zatrudnienie obcokrajowca. Czy dokumenty BHP muszą być tłumaczone na jego język ojczysty?

Z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim – dalej u.j.p., wynika, że na terytorium RP, przy wykonywaniu przepisów z zakresu prawa pracy (np. obowiązek opracowania instrukcji bhp) używa się języka polskiego. Nie wyklucza to jednak możliwości dodatkowego sporządzenia na podstawie dokumentów polskich ich obcojęzycznych odpowiedników (art. 8 ust. 1 bu.j.p.) dla osób niebędących obywatelami polskimi, które władają tymi językami (np. językiem ukraińskim). Za takim podejściem przemawia również treść § 41 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, który wskazuje że instrukcje, o których mowa w ust. 1 [instrukcje bhp], powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników. Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem substancji stwarzających zagrożenie lub mieszanin stwarzających zagrożenie powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i mieszanin.

Ponadto należy pamiętać, że zgodnie z art. 237³ § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez upewnienia się, że posiada on dostateczną znajomość przepisów oraz zasad bhp, również zasad bhp zawartych w instrukcjach bhp obowiązujących u danego pracodawcy.

Z uwagi na powyższe przyjąć należy, że na pracodawcę nakłada się obowiązek zrozumiałej komunikacji z pracownikiem w zakresie bhp. To pracodawca jest rozliczany przez ograny kontroli nad warunkami pracy z tego, czy faktycznie kierowane do pracownika komunikaty z zakresu bhp (w tym treść instrukcji bhp) były dla niego zrozumiałe. Każdorazowe udostępnienie pracownikowi będącemu obcokrajowcem dokumentacji z zakresu bhp w języku innym niż jego język ojczysty obarczone jest ryzykiem odpowiedzialności za przekazanie informacji o bezpieczeństwie w sposób niezrozumiały dla pracownika.

Podejmując decyzję o udostępnianiu instrukcji bhp dla pracowników będących obcokrajowcami wyłącznie w języku polskim pracodawca podejmuje ryzyko odpowiedzialności zarówno wykroczeniowej (art. 283 § 1 k.p.), a w przypadku zaistnienia zdarzenia wypadkowego, którego przyczyną będzie niezrozumienie przez pracownika sposobu wykonywania pracy i zasad bezpieczeństwa z nim związanych, pojawić się może zagrożenie odpowiedzialnością karną (art. 220 k.k.) osoby odpowiedzialnej za stan bhp oraz ewentualnym skierowaniem przeciwko pracodawcy roszczeń o naprawienie szkody na drodze cywilnoprawnej.

Ryzyko owej odpowiedzialności zostaje zminimalizowane w sytuacji, w której pracownik legitymuje się certyfikatem języka polskiego jako obcego, o którym mowa w art. 11a ust. 1 ustawy o języku polskim, uzyskanym w wyniku zdania trudnego egzaminu przed Państwową Komisją do spraw Poświadczenia Znajomości Języka Polskiego jako Obcego. Należy przy tym zaznaczyć, że poświadczenie znajomości języka polskiego stanowi również certyfikat wydawany bez konieczności zdawania ww. egzaminu cudzoziemcom, którzy są absolwentami:

szkoły wyższej, którzy ukończyli studia w języku polskim, ale również
szkoły ponadgimnazjalnej lub szkoły ponadpodstawowej, jeżeli posiadają świadectwo dojrzałości, działających w systemie edukacji Rzeczypospolitej Polskiej.

Drugi z opisanych przypadków jest bardzo często ścieżką dla obcokrajowców, aby w łatwiejszy sposób uzyskać certyfikat (bez konieczności zdawania egzaminu), szczególnie często wykorzystywany przez osoby, które nie posługują się biegle językiem polskim i podejmują naukę w prywatnej szkole policealnej aby po jej ukończeniu wystąpić o certyfikat językowy. Jednocześnie podkreślenia wymaga, że pracodawca odpowiada za faktyczne zapewnienie stanu faktycznego. Certyfikat językowy nie uchroni pracodawcy (lub osoby kierującej pracownikami) przed odpowiedzialnością za niezrozumiałą komunikację z pracownikiem na płaszczyźnie bhp, jeżeli pracodawca (lub osoba kierująca pracownikami) ma świadomość tego, że pracownik słabo włada językiem polskim.

Z uwagi na powyższe, rekomenduję tłumaczenie dokumentacji z zakresu bhp na język zrozumiały przez pracowników będących obcokrajowcami, szczególnie z uwagi na fakt, że z uwagi na sytuację w Ukrainie i dużym napływem obywateli tego kraju, w zakładach pracy coraz częściej spotykamy osoby, które nie władają językiem polskim w dostateczny sposób.